Kök hücre nakli (kemik iliği nakli) kan yapım sisteminde yetersizlik veya kötü huylu hastalık tespit edilen hastalarda uygulanan bir tedavi yöntemidir. Bu hastalıklar arasında löseminin farklı çeşitleri, lenfomalar, ağır aplastik anemiler, akdeniz anemisi (talasemi), immün yetmezlikler, doğuştan metabolik hastalıklar ve kemik iliği yetersizlikleri sayılabilir.
Kök Hücre Nakli ile İlgili Ön Koşullar
Hastaya kök hücre naklinin gerekip gerekmediği veya nakilden yarar görüp görmeyeceği uluslar arası kabul görmüş kılavuzlar göz önünde tutularak hastanın tedavisini üstlenen doktor tarafından aile bilgilendirilerek kararlaştırılır. İlk aşama hasta ile uygun doku grubu özelliğine sahip vericinin bulunmasıdır.Verici araması ilk önce hastanın ailesi içerisinde yapılır. İlk tercih HLA grupları tam uyumlu kardeş vericidir. Kardeş verici olmadığı takdirde anne-baba veya yakın akrabalar HLA uyumu yönünden araştırılır. Aile içi verici bulunma ihtimali yaklaşık %30 dur. Aile içi verici bulunamayan hastalarda ise akraba dışı verici arama işlemlerine başlanır. Akraba dışı tarama süreci kemik iliği bankaları aracılığı ile yapılmaktadır.
Kök hücre kaynağı kemik iliği, periferik kan veya kordon kanı olabilir. Kemik iliği, ameliyathane ortamında genel anestezi ile vericinin kalça kemiğinden toplanır.Normal koşullarda bir gün izlendikten sonra verici taburcu edilir. Periferik kök hücre toplamasında ise vericiye toplama işleminden önce beş gün dolaşımdaki kök hücreleri artırıcı aşı yapılmaktadır. Toplama işlemi aynen kan veya trombosit verme işlemi gibi bir aferez cihazı yardımı ile yapılır. Kordon kanı ise doğum esnasında toplanır ve kordon kanı bankalarında dondurularak saklanır. Ancak kordon kanı hücre sayısı kısıtlı olduğu için, sadece vucut ağırlığı düşük olan küçük yaştaki hastalarda kullanılabilir.
Kök Hücre Nakil İşlemine Hazırlık
Uygun verici bulunduğu zaman nakil öncesi son değerlendirme için hasta merkezimize çağrılır. Eğer nakil için engeli yok ise hazırlık testlerine başlanır. Bu süreç yaklaşık 10 gündür. Hazırlıklar bittikten sonra hastaya tüm işlemlerin yapılacağı bir kateter takılır ve nakil ünitesine yatırılır. Nakil öncesi hazırlama tedavisi olarak hastaya kemoterapive/veya total vucut ışınlaması verilir. Bunun nedeni, hastalığa neden olan hücrelerin tamamının yok edilmesi, bağışıklık sisteminin baskılanması ve yeni yerleşecek ilik hücreleri için yer açılmasıdır. Ayrıca verilen kemik iliği hücreleri ile vücut arasında uyumsuzluk yaşanmaması için bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar nakil sonrasında da verilir. Tedavinin bu sürecinde, enfeksiyon riskinden dolayı hastanın izole, steril bir odanın içerisinde olması gerekmektedir. Hastalarımıza bir kişi (anne) refakat etmektedir.
Nakil İşleminin Seyri
Alıcının kök hücreleri, bir kateter aracılığı ile kan transfüzyonu gibi hastaya aktarılır. Bu hücreler kan yolu ile tüm vücuda yayılır ve kemik iliğine yerleşir. Burada yeni ve sağlıklı kan hücreleri oluşmaya başlar. Nakil işleminden sonra yeni hücrelerin çoğalmaya başladığı iki veya dört hafta enfeksiyon riskinden dolayı hasta nakil ünitesinde kalır. Yeni kemik iliği çalışmaya başladıktan sonra beyaz küre (alyuvar) trombosit ve hemoglobin değerlerinde yükselme gözlenir. Yaklaşık 2-4 hafta sonra naklin başarılı olup olmadığı kimerizm testi ile araştırılır.